Учебник таджикского языка – Урок 23 – Упражнения 1-8

Урок 23

Упражнения 1-8

1. Вставьте предлоги.

Таъсиси ИДМ, ки … соли 1991 рост меояд, … тарафи давлатхои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ гувоҳи алоқамандиву ифодаи умумияти таърихии зиёда … 70-солаи онҳо … давлати ягона мебошад. Қобил … ёдоварист, ки … солҳои аввали ташаккулёбии ин шакли байналмилалй на ҳамаи ҳадафҳои он пурра амалй гаштанд. … ин рӯ, ИДМ барон каммаҳсул буданаш ҳамчун омили робитаҳои бисёрҷониба … тозиёнаи танқид гирифта шуд. … ҳамин кишварҳои Иттиҳод ҳамроҳ роҳҳои нави ҳамкориҳои мутақобиларо … соҳаҳои гуногун ҷустуҷӯ намуда, масъалаи ислоҳоти ИДМ-ро … миён гузонгганд. … муддати ҳабдаҳ соли мавҷудияти Итшҳоди Давлатҳои Мустақил … ҳаёти он тағйиротҳои зиёде … амал омаданд. Тоҷикистон … рӯзҳои аввали истиқлолияти худ самтхои асосии манфиати миллй ва сиёсати хориҷиашро муайян намуд. 15 декабри соли 1991 ҷумҳурй шартномаҳоро … таъсиси ИДМ … имзо расонд. Ипггироки Ҷумхурии Точикистон … фаъолияти ИДМ яке … самтҳои муҳими сиёсати хориҷии кишвар … шумор меравад. Моҳи октябри соли 2007 … шаҳри Душанбе … ҷаласаи навбатии ИДМ нақшаи чорабиниҳои асосй оид … татбиқи амалии Консепсияи рущци минбаъдаи ИДМ баррасй шуд. … чаҳорчӯбаи таҷлили 1150-солагии маликушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакй, ки … назари созмони умумиҷахонии фарҳангии ЮНЕСКО ҷараён гирифт, … пойтахти кишвар Форуми сеюми зиёиёни эҷодкори ИДМ … дараҷаи баланди ташкилй гузаронда шуд.

2. Раскройте скобки, поставив глаголы в нужной форме.

Таъсиси ИДМ, ки ба 8 декабри соли 1991 (рост омадан), аз тарафи давлатҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравй гувоҳи алокамандиву ифодаи умумияти таърихии зиёда аз 70-солаи онҳо дар давлати ягона (будан). ИДМ созмони сифатан нави давлатҳои соҳибихтиёри собиқ Иттиҳоди Шӯравй (будан), дар асоси меъёрҳо ва принсипҳои ҳуқуқи байналмилалй (созмон ёфтан). Қобил ба ёдоварист, ки дар солҳои аввали ташаккулёбии ин шакли интегратсияи байналмилалй на ҳамаи ҳадафҳои он пурра (амалй гангган). Аз ин рӯ, Итгиҳоди Давлатҳои Мустақил барои каммаҳсул буданаш ҳамчун омили робитаҳои бисёрҷониба зери тозиёнаи танқид (гирифтан). Барои ҳамин кишварҳои Иттиҳод ҳамроҳ роҳҳои нави ҳамкориҳои мутакобиларо дар соҳаҳои гуногун ҷустуҷӯ намуда, масъалаи ислоҳоти ИДМ-ро ба миён (гузоштан). Аз соли 1991 cap карда сохтори органҳои дохили Иттиҳод чандин маротиба (тағйир ёфтан). Ҳамин тавр органи доимоамалкунандаи ичроия, маъмурй ва ҳамоҳангсоз — Кумитаи иҷроияи ИДМ (таъсис ёфтан). Сохтори ИДМ имконият (фароҳам овардан), ки дар баробари Шӯрои сарони кишварҳо дар дохили он (амал кардан). Дар муддати ҳабдаҳ соли мавҷудияти Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар ҳаёти он тағйиротҳои зиёде (ба амал омадан). Мулоқоти ғайрирасмии сарони кишварҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, ки 22 феврали соли 2008 дар Бинои пазиришҳои расмии Ҳукумати Россия (баргузор гардидай), нишон дод, ки ин шакли интегратсияи байналмилалй оянда (доштан). Сарвари давлат зимни муҳокимаи масоили ҳалталаб таваҷҷӯҳи сарони давлатҳоро ба рушди ҳамкориҳои иқгисодй, наклиётиго коммуникатсионй (ҷалб намудан).

3. Объясните по-таджикски значения следующих слов.

Алоқамандй, гуманитарй, доимоамалкунанда, дохилидавлатй, зиёй, ислоҳот, мақсад, минтақа, байнипарламентй, ғайрирасмй, президент.

4. Вставьте изафет, где необходимо.

Таъсиси Иттиҳоди Давлатҳо… Мустақил аз тарафи давлатҳои собиқ Иттиҳод… Шӯравй гувоҳи алоқамандиву ифодаи умумияти таърихй дар давлати ягона мебошад. ИДМ созмон… сифатан нави давлатҳои соҳибихтиёри собиқ… Иттиҳоди Шӯравист. Қобил… ба ёдоварист, ки дар солҳои аввали ташаккулёбии ин шакл… интегратсияи байналмилалй на ҳама… ҳадафҳои он пурра амалй гаштанд. Барои ҳамин кишварҳои Иттиҳод ҳамроҳ роҳҳо… нави ҳамкориҳои мутакобиларо дар соҳаҳои гуногун ҷустуҷӯ намуда, масъала… ислоҳоти ИДМ-ро ба миён гузоштанд. Ҳамин тавр орган… доимоамалкунандаи иҷроия, маъмурй ва ҳамоҳангсоз — Кумитаи иҷроия… ИДМ таъсис ёфт. Дар муддат… ҳабдаҳ соли мавчудият… Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар ҳаёти он тағйиротҳои зиёде ба амал омаданд. Точикистон аз рӯзҳои аввал… истиқлолияти худ — 9 сентябри соли 1991 самтхои асосии манфиат… миллй ва сиёсати хориҷиашро муайян намуд. Иштироки Ҷумҳурии Точикистон дар фаъолият… ИДМ яке аз самтҳои муҳим… сиёсати хориҷии кишвар ба шумор меравад. Моҳи октябр… соли 2007 дар шаҳри Душанбе дар ҷаласа… навбатии ИДМ нақшаи чорабиниҳои асосй оид ба татбиқи амалии Консепсия… рушди минбаъдаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил баррасй шуд. Соли 2008 дар кишварҳои аъзо… Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил Соли адабиёт ва хониш буд, ки ин пешниҳод… Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон буд.

5. Переведите словосочетания.

Содружество Независимых Государств, бывший Советский Союз, следует отметить, суверенное государство, эта форма интеграции, исполнительный комитет, многосторонние отношения, постоянно действующий орган, неофициальные встречи глав государств, обсуждение наболевших вопросов, структура органов СНГ, межпарламентская ассамблея, очередное заседание.

6. Выберите нужный вариант из предложенных в скобках.

Ин созмон дар асоси меъёрҳо ва принсипҳои ҳуқуқи байналмилалй (имконият, алоқамандй, созмон) ёфтааст. (мақсади, асоси, баҳси) Иттиҳод амалй намудани ҳамкориҳои экологй, гуманитарй, (гувоҳ, амал, мусоидат) ба шаҳрвандони давлатҳои аъзо дар муносибати озод, алоқа ва рафтуо дар Иттиҳод, ёрии (асосии, ҳуқуқии, амалии) мутақобила ва ҳалли баҳсу муноқишаҳои дохилидавлатии давлатҳои Иттиҳод бо роҳи осоишта мебошад. Қобил ба ёдоварист, ки дар солҳои аввали (ташаккулёбии, баррасии, густариши) ин шакли интегратсияи байналмилалй на ҳамаи (ҳадафҳои, ислоҳоти, биноҳои) он пурра амалй гаштанд. Барои ҳамин кишварҳои Иттиҳод ҳамроҳ роҳҳои нави ҳамкориҳои (минбаъдаро, мутақобиларо, мустақилро) дар соҳаҳои гуногун ҷустуҷӯ намуда, масъалаи (ислоҳоти, иштироки, ифодаи) ИДМ-ро ба миён гузоштанд. Аз соли 1991 cap карда (нақшаи, сохтори, мавҷудияти) органҳои дохили Иттиҳод чандин маротиба тағйир ёфт. Дар (муддати, ҳадафи, шартномаи) ҳабдаҳ соли мавҷудияти Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар ҳаёти он (фаъолиятҳои, тағйиротҳои, ҳукуматҳои) зиёде ба амал омаданд. Сарони давлатҳо омодагии худро (баҳри, оид ба, изҳори) таҳкиму густариши ҳамкориҳои судманд дар доираи ИДМ таъкид доштанд. Дар чаҳорчӯбаи (танқиди, таҷлили, тазаккури) 1150-солагии малиқушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакй, ки зери назари созмони (бисёрҷонибаи, дохилидавлатии, умумиҷахонии) фарҳангии ЮНЕСКО ҷараён гирифт, дар пойтахти кишвар Форуми сеюми (сарварони, зиёиёни, шаҳрвандони) эҷодкори ИДМ ба дараҷаи баланди ташкилй гузаронда шуд. Бояд тазаккур дод, ки бо (пешниҳоди, мусоидати, таваҷҷӯҳи) Тоҷикистон ҷои гузарондани он Душанбешаҳр интихоб гардида буд.

7. Ответьте на вопросы по тексту.

Таъсиси Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ба кадом вақт рост меояд? ИДМ дар асоси чй созмон ёфтааст? Мақсади Иттиҳод чист? Чаро Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил танқид карда шуд? Барои чй кишварҳои Иттиҳод масъалаи ислоҳоти ИДМ-ро ба миён гузоштанд? Дар кадом ҷаласа карор кабул карда шуд, ки аз ҳисоби кам кардани шумораи созмонҳо ва кормандон ислоҳоти ИДМ гузаронда шавад? Сохтори органҳои ИДМ чй имконияте фароҳам овард? Сарони давлатҳо омодагии худро баҳри чй таъкид доштанд? Ҳоло кадои кишварҳо аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил мебошанд? 15 декабри соли 1991 Ҷумҳурии Тоҷикистон кадом шартномаро ба имзо расонд? Яке аз самтҳои муҳими сиёсати хориҷии ин кишвар чист? Моҳи октябри соли 2007 дар чаласаи навбатии ИДМ кадом накша баррасй шуд? Сарвари давлати Тоҷикистон зимни муҳокимаи масоили қалталаб таваҷҷӯҳи сарони давлатҳоро ба чй ҷалб намуд? Соли 2008 дар кишварҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил Соли чй буд? Форуми сеюми зиёиёни эҷодкори ИДМ дар кучо ва кай ба дараҷаи баланди ташкилй гузаронда шуд?

8. Переведите на таджикский.

а) 8 декабря 1991 года считается датой образования Содружества Независимых Государств (СНГ). СНГ — это качественно новая организация сотрудничества суверенных государств. Она построена на основе принципов международного права. Цель Содружества — осуществление политической, экономической и гуманитарной взаимопомощи. Государства-члены СНГ помогают мирно урегулировать внутригосударственные споры.

Следует отметить, что в первые годы формирования Содружества не все цели были достигнуты. Оно даже подвергалось критике за неэффективность. Нос 1991 года структура органов СНГ неоднократно менялась. В апреле 1999 года на заседании Совета глав государств СНГ было принято постановление провести реформу Содружества за счёт сокращения числа управлений и штата сотрудников. Таким образом был учреждён постоянно действующий исполнительный административный координирующий орган — исполнительный комитет СНГ. Свою работу внутри Содружества начали: Экономический суд, Межпарламентская ассамблея, Совет министров иностранных дел, Исполком, Совет министров обороны и другие органы.

б) За 18 лет существования СНГ в его жизни произошло множество изменений. Неофициальная встреча глав государств СНГ 22 февраля 2008 года в Доме приёмов правительства России показала, что такой вид международной интеграции имеет большое будущее. Главы государств подчеркнули свою готовность укреплять и расширять сотрудничество в рамках СНГ.

Таджикистан с первых дней своей независимости — с 9 сентября 1991 года — определил основные направления своей внешней политики. 15 декабря 1991 он подписал Соглашение об образовании СНГ. Участие в деятельности СНГ — одно из основных направлений внешней политики Республики. ПрезидентТаджикистана неоднократно заявлял о необходимости сохранения СНГ. В октябре 2007 года в Душанбе состоялось очередная встреча глав государств СНГ, во время которой была обсуждена Концепция будущего развития СНГ. Президент Таджикистана привлёк внимание собравшихся к проблемам сотрудничества в сфере транспорта и коммуникаций, организации зоны свободной торговли и единого энергетического пространства. 2008 год в СНГ по предложению президента Таджикистана был объявлен Годом литературы и чтения. В рамках празднования 1150-летия великого персидско- таджикского поэта Абуабдулло Рудаки в столице Таджикистана на высоком уровне был проведён III Форум творческой интеллигенции СНГ.