Учебник таджикского языка – Урок 22 – Упражнения 6-12

Урок 22

Упражнения 6-12

6. Вставьте предлоги.

Хучанд … гайр … мавқеи хуби ҷуғрофй доштан … водии Фарғона ва доманаи кӯҳҳои боҳашамати Мевагул, боз дарё ва рӯдҳои пуроб, заминҳои ҳосилхез дорад. Хучанд … рушди тамаддуни ҷаҳонй саҳми арзанда гузоштааст. … сад соли охир шаҳри Хучанд номашро на як бор иваз кардааст: … соли 1936 Хучанд, баъд Ленинобод ва … соли 1996 боз Хучанд. … замонҳсш қадим роҳи савдои Чин ва мамлакатҳои Эрон … болои ҳамин шаҳре мегузашт, ки маркази тичорат, фарҳанг ва ҳунармандӣ … хисоб мерафт. Ҳатто … қадимтарин замонҳо … Хучанд пиллапарварй, ҳунари бофандагй … абрешим ниҳоят хуб тараққй карда буд. … миқёси Тоҷикистони имрӯза, Хучанд ягона шаҳре мебошад, ки ҳанӯз … асри 19 сохиби роҳи оҳан шуда буд ва он шаҳрро … Аврупо ва Осиё пайваст менамуд. … навбати худ, роҳи оҳан имкон дод, ки анъанаи косибии … ачдодон мондагй … ин шаҳри пешрафта идома ёбад ва корхонаҳои азими ресандагй ва бофандагй барпо карда шаванд. … замони шӯравӣ … шаҳри Хуҷанд яке … бузургтарин корхонаҳои бофандагии абрешимй … худуди Иттиқоди Шуравй сохта туда буд, ки … ғайр … пиллаҳои тахҷой, … ин ҷо … ҷумҳуриқои ҳамсоя — Ӯзбекистон, Туркманистон ва Қазоқистон низ пилла меоварданд. Шаҳри Хуҷанд маркази маъмурии яке … вилоятҳои калонтарини ҷумхурй — Суғд аст, ки … марказхои асосии саноатии Тоҷикистон … ҳисоб рафта,… пешрафти иқтисодиёти ҷумҳурй саҳми назаррас дорад.

7. Объясните по-таджикски значения следующих слов.

Бостонй, сохил, таърихшинос, домана, ҳосилхез, пиллапарварӣ, роҳи оҳан, ресандагй, бофандагй, абрешим.

8. Вставьте изафет, где необходимо.

Хучанд яке аз шаҳрҳо… бостониву зебост, ки дар соҳил… дарёи Сир воқеъ аст. Хучанд ба гайр аз мавқеи хуб… чуГрофй доштан дар води… Фарғона ва доманаи кӯхҳои боҳашамат… Мевагул, боз дарё ва рӯдҳои пуроб, заминҳо… ҳосилхез дорад. Маҳз ҳамин ҷуғрофия… қулай Хучандро ба яке аз шаҳрҳои ободтарин… Осиёи Марказй табдил додааст. Хучанд дар рушди тамаддун… ҷаҳонй саҳми арзанда гузоштааст. Танҳо зикр… он кофист, ки ситораҳои назм… форсй-тоҷикй Камоли Хуҷандй ва Маҳастй, олим… шинОхта, Қаҳрамони Тоҷикистон Бобоҷон Ғафуров зодагон… ин кишваранд. Та… сад сол… охир шаҳри Хуҷанд номашро на як бор… иваз кардааст. Дар замонҳо… қадим роҳи савдои Чин ва мамлакатҳои Эрон аз боло… ҳамин шаҳре мегузашт, ки марказ… тиҷорат, фарҳанг ва ҳунармандй ба ҳисоб мерафт. Дар навбат… худ, роҳи оҳан имкон дод, ки анъана… косибии аз ачдодон мондагй дар ин шахр… пешрафта идома ёбад ва корхонаҳои азим… ресандагй ва бофандагй барпо карда шаванд. Дар замон… шуравй дар шаҳри Хучанд яке аз бузургтарин корхонаҳо… бофандагии абрешимй дар худуди Иттиҳод… Шуравй сохта шуда буд, ки ба ғайр аз пиллаҳои таҳҷой, ба ин чо аз чумҳуриҳо… ҳамсоя низ пилла меоварданд.

9. Переведите словосочетания.

Древний город, древние историки, величественные горы, плодородные земли, развитие мировой цивилизации, хорошее географическое положение, прядильная фабрика, ценный вклад, железная дорога, звезда персидско-таджикской поэзии, административный центр, шелкоткацкая фабрика, основные промышленные центры Таджикистана.

10. Выберите нужный вариант из предложенных в скобках.

Хучанд яке аз шаҳрҳои бостониву зебост, ки дар (миқёси, соҳили, даҳри) дарёи Сир воқеъ аст. Таърихшиносони (қадим, таҳҷой, обод) онро «Тирози ҷаҳон» ё «Арӯси даҳр» номида, аз мардуми (бофарҳанги, боҳашамати, бостонии) он ёдовар шудаанд. Дар самти ҷануб ва шаркии ин шаҳр (пайвастҳои, қаторкӯҳҳои, соҳилҳои) сероб ҳастанд. Хучанд дарё ва рӯдҳои (пуроб, ҳосилхез, обод), заминҳои ҳосилхез дорад. Хучанд дар рушди тамаддуни чаҳонӣ (косибии, бофандагии, саҳми) арзанда гузоштааст. Танҳо зикри он кофист, ки (ситораҳои, ҷамолҳои, ҳашаматҳои) назми форсй- тоҷикй зодагони ин кишваранд. Дар замонҳои қадим роҳи (пиллаи, савдои, пайвасти) Чин ва мамлакатҳои Эрон аз болои ҳамин шахре мегузашт. Ҳатто дар қадимтарин замонҳо дар Хучанд ҳунари бофандагй аз (тироз, пилла, абрешим) ниҳоят хуб тараққй карда буд. Дар навбати худ, роҳи оҳан имкон дод, ки (анъанаи, ресандагии, тараққии) косибии аз ачдодон мондагй дар ин шахри пешрафта идома ёбад. Дар замони шӯравй дар шаҳри Хуҷанд яке аз бузургтарин корхонаҳои (ресандагии, бофандагии, пиллапарварии) абрешимй сохта шуда буд. Шаҳри Хучанд маркази маъмурии яке аз вилоятҳои калонтарини чумхурй — Сутд аст, ки аз марказхои асосии (савдои, косибии, саноатии) Тоҷикистон ба ҳисоб рафта, дар пешрафти иқтисодиёти чумҳурй саҳми (назаррас, маъмурй, бостонй) дорад.

11. Ответьте на вопросы по тексту.

Хуҷанд дар соҳили кадом даре воқеъ аст? Таърихшиносони қадим онро чй тавр номидаанд? Онҳо аз кй ёдовар шудаанд? Дар самти ҷануб ва шарқии ин шаҳр чист? Хучанд ба ғайр аз мавкеи хуби ҷуғрофй чй дорад? Хучандро ба яке аз шаҳрҳои ободтарини Осиёи Марказй чй табдил додааст? Кадом ситораҳо аз зодагони ин кишваранд? Таи сад соли охир шаҳри Хуҷанд номашро кай ва чй тавр иваз кардааст? Дар замонҳои қадим кадом роҳи савдо аз болои ҳамин шаҳре мегузашт? Дар қадимтарин замонҳо дар Хуҷанд кадом хунарҳо ниҳоят хуб тараққй карда буд? Хуҷанд ягона шаҳре мебошад дар асри 19 соҳиби чй шуда буд? Он шаҳрро ба чй пайваст менамуд? Роҳи оҳан чй имконе дод? Дар замони шуравй дар шаҳри Хуҷанд чй сохта шуда буд? Ғайр аз пиллаҳои таҳҷой, ба ин ҷо аз куҷо боз пилла меоварданд? Шаҳри Хуҷанд марказй маъмурии кадом вилоят аст? Ин вилоят дар пешрафти чй саҳми назаррас дорад?

12. Переведите на таджикский.

а) На севере Таджикистана на берегу реки Сир лежит древний город Худжанд. Историки называли его «Красой мира» или «Невестой света». Они также упоминали о его цивилизованном населении. На юго-востоке от этого города расположились горные хребты. В Ферганской долине он занимает прекрасное географическое положение у подножия горы Мевагуль. Вокруг него есть полноводные реки и плодородные земли. Именно такое географическое положение и сделало его одним из самых благоустроенных городов Центральной Азии. Он внёс свой ценный вклад в развитие мировой цивилизации. Достаточно упомянуть о том, что здесь родились такие известные личности как Камоли Худжанди, Махасти и Бободжан Гафуров. За последние сто лет этот город дважды менял своё имя. До 1936 он назывался, как и сейчас Худжандом, а с1936 по 1996 год он назывался Ленинабадом.

б) В стародавние времена через него проходил торговый путь по направлению к Ирану и Китаю. Он и тогда был центром культуры, искусства и торговли. Там было высоко развито разведение шелковичного червя и шёлкоткачество. Уже в XIX столетии здесь проходила железная дорога, которая соединяла его с другими городами Европы и Азии. В свою очередь железная дорога позволила быстро построить ткацкие фабрики. В годы Советской власти шелковичные коконы для них привозили даже из соседних республик — Туркменистана, Казахстана и Узбекистана. Худжанд является административным центром Согдийской области. Она считается одним из индустриальных центров страны и вносит значительный вклад в развитие экономики Таджикистана.