Tajik Development Gateway на русском языке > Учебник таджикского языка > Учебник таджикского языка – Урок 20 > Учебник таджикского языка – Урок 20 – Упражнения 4-11

Учебник таджикского языка – Урок 20 – Упражнения 4-11

Урок 20

Упражнения 4-11

4. Вставьте послелог, где необходимо.
Мо ин кӯл… дар харитаи ҷуғрофии Тоҷикистон ба осонй меёбем. Вале дар аввали асри XX чунин нуктаи кабуд… дар харита пайдо карда наметавонистем. Ҳамаи ин сангу хок пеши роҳи дарёи Мургоб… шрифта, сарбанди табиии баландиаш нимкилометра… ба вучуд овард. Ба хотири ҳалокшудагон ин теппасангхо Усой ном гирифт. Аз ин хоку санги кӯҳҳо як баландии бузурге пайдо шуд, ки дарозиаш 8 километр ва баландиаш 700-800 метр буда, пеши рохи дарёи Мургоб… банд кард. Дарёи пешбастаи Мургоб… обанбори бавуҷудомада… охиста-оҳиста пур кардан гирифт. Пас аз ним сол он деҳаи калони Сарез… фурӯ бурд. Оби кӯл то соли 1914 зиёд шудан шрифт, вале дар худи ҳамон сол об аз таги баландии Усой роҳ кушода, оҳиста-оҳиста роҳи худ… васеъ карда, зиёдтар чорй шуд ва оби кӯл торафт кам шудан гирифт. Аз оби ин кул дарёи Бартанг… ба вучуд омад. Он .. аз чор тараф кӯҳҳо ихота карда, роҳи рафтанй кариб надорад. Олимон қаъри кӯл… мунтазам омӯхта истодаанд.
5. Вставьте предлоги.
… худи маркази Помир, … болооби дарёи шухи Бартанг яке аз мӯъҷизаҳои аҷоибу ҳайратовари табиат — кӯли Сарез ҷой гирифтааст. Шаби 18-уми феврали соли 1911 … қисми марказии Помир заминҷунбии ҳалокатовар … амал омад. … зилзила на танҳо хонаҳо, ки девору бомҳояшон меафтиданд, ҳатто худи кӯххои азим ҳам тоб оварда натавонистанд. Дар наздикии дехаи Усой … теппаи рост … қаъри водй … гулдурроси гӯшкаркунандае сайту хоки беҳисоб рехта, киштзор, боту рот ва тамоми деҳаро пахш кард. … аҳолии деҳ танҳо ду нафар — пирамард ва наберааш, ки … деҳаи ҳамсоя меҳмонй рафта буданд, зинда монданд. Ҳаҷми умумии сайгу хоки ҷамыпуда кариб … ду километри кубй баробар буд. … хотири ҳалокшудагон ин теппасангҳо Усой ном гирифт. … ин хоку санги кӯххо як баландии бузурге пайдо шуд. … натиҷа … ин ҷо кӯле пайдо гардида, оби он торафт зиёд шудан гирифт. Ҳамин тавр, рӯз … рӯз об зиёдгар шуда, қишлоқи Сарезро, ки ҳамагй … он ҷо 20 километр дуртар буд, зер кард. Пас … ним сол он деҳаи калони Сарезро фурӯ бурд. Мана ҳамин тавр, … Помири баландкӯҳ кӯли нави Сарез пайдо шуд. Олимон мукаррар карданд, ки оби якчанд чӯйҳои кӯҳӣ … кӯли Сарез мерезад. Оби кӯл … соли 1914 зиёд шудан гирифт, вале … худи ҳамон сол об … таги баландии Усой роҳ кушода. Ҳоло кӯли Сарез 60 километр дарозй, кариб 2 километр бар дошта, ҷои … хама чукури он, ки … назди баландии Усой аст, кариб 400-500 метр мебошад. … он ҷо одатан … вертолёт парвоз мекунанд. Албатта, оби Сарез сол … сол зиёд мешавад ва он зери назорат гирифта шудааст.
6. Вставьте изафет, где необходимо.
Мо ин кӯлро дар харита… ҷугрофии Тоҷикистон ба осонй меёбем. Вале дар аввал… асри XX чунин нукта… кабудро дар харита… пайдо карда наметавонистем. Оре, кӯли Сарез мӯъҷиза ва офарида… асри XX аст… Таърихи пайдоиш… ин кӯл хеле аҷиб мебошад. Замин ҳамагй се бор такой хӯрд, аммо қудрат… он таконҳо даҳшатовар буд. Ҳатто худ… кӯҳҳои азим ҳам тоб оварда натавонистанд. Дар наздики… деҳаи Усой аз теппаи рост ба қаъри водй бо гулдуррос… гӯшкаркунандае сангу хок… беҳисоб рехтанд. Ҳаҷм… умумии сангу хоки чамъшуда кариб ба ду километри кубй баробар буд. Ҳамаи ин сангу хок пеши роҳи дарёи Мургобро гирифта, сарбанди табии… баландиаш нимкилометраро ба вуҷуд овард. Аз ин хоку санги кӯҳҳо як баланди… бузурге пайдо шуд. Рӯз аз рӯз об зиёдгар шуда, қишлоқ… Сарезро, ки ҳамагй аз он ҷо 20 километр дуртар буд, зер кард. Аз аҳоли… қишлоқ фақат якчанд кас аз ин ҳодиса… ногаҳонй наҷот ёфт. Дарё… пешбастаи Мурғоб обанбор… бавуҷудомадаро оҳиста-оҳиста пур кардан гирифт. Олимон мукаррар карданд, ки об… якчанд чӯйҳо… кӯҳй ба кӯли Сарез мерезад. Онро аз чор тараф кӯҳқо ихота карда, роҳ… рафтанй кариб надорад. Олимон қаър… кӯлро мунтазам омӯхта истодаанд. Онҳо ба он мавзеъ рафтанй шаванд, ҳатман иҷозатнома… хоса мегиранд.
7. Вставьте артикль, где необходимо.
Дар худи маркази Помир, дар болооби дарёи шӯхи Бартанг як… аз мӯъҷизаҳои аҷоибу ҳайратовари табиат — кӯли Сарез ҷой гирифтааст. Таърихи пайдоиши ин кӯл… хеле аҷиб мебошад. Дар наздикии деҳаи Усой аз теппаи рост ба қаъри водй бо гулдурроси гӯшкаркунанда… сангу хоки беҳисоб рехта, киштзор, богу рог ва тамоми деҳаро, ки панҷоҳ нафар аҳолй дошт, пахш кард. Ҳаҷми умумии сангу хоки чамъшуда… кариб ба ду километри кубй баробар буд. Аз ин хоку санги кӯҳҳо як баландии бузург… пайдо шуд, ки дарозиаш 8 километр ва баландиаш 700-800 метр буда, пеши роҳи дарёи Мургобро банд кард. Дар натиҷа дар ин ҷо кӯл… пайдо гардида, оби он торафт зиёд шудан гирифт.
8. Переведите словосочетания. (
Неожиданное происшествие, высота естественной плотины, географическая карта, сила землетрясения, необычайное чудо природы, оглушительный грохот, разрушительное землетрясение, в верховьях реки, сила толчков, в память о погибших, сельское хозяйство, общий объём, специальное разрешение, альпинисты со всего света, постоянно изучать.
9. Выберите нужный вариант из предложенных в скобках.
Мо ин кӯлро дар (обанбори, харитаи, болооби) ҷуғрофии Тоҷикистон ба осонй меёбем. Вале дар аввали асри XX чунин (нуқгаи, гулдурроси, заминҷунбии) кабудро дар харита пайдо карда наметавонистем. Оре, кӯли Сарез (ҳайрат, ҳодиса, мӯъҷиза) ва офаридаи асри XX аст… Таърихи пайдоиши ин кӯл хеле (ногаҳонй, аҷиб, муқаррар) мебошад. Шаби 18-уми феврали соли 1911 дар қисми марказии Помир заминчунбии (аҷиб, ҳалокатовар, беҳисоб) ба амал омад. Замин ҳамагй се бор такой хӯрд, аммо қудрати он таконҳо (гӯшкаркунанда, даҳшатовар, бавучудомада) буд. Киштзор, богу роғ ва тамоми деҳа, ки панҷоҳ нафар (аҳолй, набера, офарида) дошт, пахш шуд. Ҳаҷми умумии сангу хоки (ҷамыпуда, ҳалокшуда, ҳайратовар) қариб ба ду километри кубй баробар буд. Дар натиҷа дар ин ҷо кӯле пайдо гардида, оби он (шӯх, торафт, мунтазам) зиёд шудан гирифт. Ҳамин тавр, рӯз аз рӯз об Зиёдтар шуда, қишлоқи Сарезро, ки ҳамагй аз он ҷо 20 километр дуртар буд, (зер, даҳшатовар, банд) кард. Аз аҳолии қишлоқ фақат якчанд кас аз ин (ичозатномаи, ҳодисаи, кирдори) ногаҳонй начот ёфт. Аз оби ин кӯл (дараи, водии, дарёи) Бартанг ба вуҷуд омад. Онро аз чор тараф кӯхҳо (зоҳир, муқаррар, ихота) карда, рохл рафтанй қариб надорад.
10. Ответьте на вопросы.
Кӯли Сарез офаридаи кадом аср аст? Таърихи пайдоиши ин кӯл дар кай шурӯь мешавад? Замин чанд бор такой хӯрд? Дар наздикии кадом деҳа сангу хоки беҳисоб рехт? Аз аҳолии деҳ чанд нафар зинда монданд? Ҳаҷми умумии сангу хоки ҷамъшуда қариб ба ду километри кубй баробар буд? Ҳамаи ин сангу хок пеши роҳи кадом дарёро гирифтанд? Аз ин хоку санги кӯҳҳо кадом баландй пайдо шуд? Дар як шабонарӯз оби кӯл чанд сантиметр баланд мешуд? Ҳамин тавр, кадом кишлокро зер кард? Кадом дарё обанбори бавуҷудомадаро пур кард? Олимон чй муқаррар карданд? Оби кӯл то кадом сол зиёд шудан гирифт? Аз кадом сол обаш кам шудан гирифт? Аз оби ин кӯл кадом дарё ба вуҷуд омад? Ҳоло кӯли Сарез чанд километр дарозй дорад? Онро чй ихота мекунад? Ба он ҷо одатан бо чй парвоз мекунанд? Аз тамоми ҷахон ба кӯли Сарез кйҳо марок зоҳир мекунанд? Онҳо ҳатман бояд чй гиранд?
11. Переведите на таджикский.
а) В верховьях реки Бартанг в самом центре Памира есть удивительное озеро. Оно называется Сарез. Сейчас мы его легко можем найти на карте Таджикистана. Однако ещё в конце XIX века его не было. Действительно, это озеро — чудо начала XX века. История его появления поразительна. В ночь на 18-е февраля 1911 года в центральной части Памира произошло ужасное землетрясение. Земля вздрогнула всего 3 раза, но сила этих толчков была страшной. От этого землетрясения обвалились крыши и стены домов.
Поблизости от деревни У сой с оглушительным грохотом обвалились бесчисленные глыбы. Деревня, в которой жило 50 человек, сады и поля были раздавлены камнями. Из всей деревни в живых осталось лишь два человека: дед и внук ходили в гости в соседнюю деревню. Объём земли и камней, которые свалились сверху в ущелье, достигал 2 км3. Образовалась высокая гора, которая перекрыла течение реки Мургаб.
б) Эта гора имела высоту около 800 метров, а в длину протянулась на 8 километров. Так на Памире начало образовываться новое озеро. С того времени вода в новом озере начала прибывать. Каждые сутки уровень поднимался на 36 сантиметров. Через полгода ушёл под воду кишлак Сарез, который находился в 20 километрах от озера. Вода в озере поднималась до 1914 года. Потом вода начала расширять ход на дне озера. С этого времени уровень воды в озере стал уменьшаться. Из этого озера стала вытекать река Бартанг, Сейчас озеро имеет в длину 60 километров, в ширину 2 километра, а самое глубокое место —500 метров. Со всех четырёх сторон оно окружено горами. Кажется, что туда нет пути. Туда можно долететь только вертолётом. Озеро находится под постоянным присмотром учёных. Его постоянно исследуют. К нему проявляют интерес альпинисты со всего мира. Чтобы туда попасть, нужно получить специальное разрешение.


МОСКОВСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
имени М.В. ЛОМОНОСОВА
ИНСТИТУТ СТРАН АЗИИ И АФРИКИ
В. Б. Иванов, Е. В. Семенова, Ҳ. О. Хушқадамова
Учебник таджикского языка
для стран СНГ
В двух частях

Часть I
Москва
ИД «Ключ-С»
2009