Tajik Development Gateway на русском языке > Учебник таджикского языка > Учебник таджикского языка – Урок 18 > Учебник таджикского языка – Урок 18 – Упражнения 4-11

Учебник таджикского языка – Урок 18 – Упражнения 4-11

Урок 18

Упражнения 4-11

4. Вставьте послелог, где необходимо.
Мирзо солҳои кӯдакиаш… ёд карда мегӯяд: «Падарам бисер мехост, ки ман… босавод шавам». Аз он ки Мирзо писари ягонаи падар буд, усто Турсун ӯ… баъди даре ҳар ҷое, ки мерафт, ҳамроҳ мебурд. Ӯ бачаи зираку хушзеҳн буда, чизи шунидааш… дар хотир нигоҳ медошт. Мирзо пас аз барқарор шудани Ҳукумати Шӯравй ба мактаби нав дохил шуд ва бомуваффақият таҳсилаш… давом дод. Ман ва ду рафики шарикдарсам хондан, навиштан ва хисоб кардан… зуд аз худ намудем. Аз ҳамон вакт ба ҶИДДӢ омӯхтани эҷодиёти Айни, Лоҳутӣ, Горький, Саъдй, Ҳофиз, Навой ва дигарон… оғоз намуд. Дар ҳамин давра шеърҳои аввалинаш… эчод мекунад. Мирзо Турсунзода аз соли 1946 то охири умраш вазифаи раиси Иттифоки нависандагони Тоҷикистон… адо кардааст. Шоир дар достони «Ҷони ширин» моҳияти сафарҳояш… баён кард. Ба номи Мирзо Турсунзода дар Тоҷикистон кӯчаҳо, мактабҳо, донишкадаҳо ва ғайра… гузошта шудаанд.
5. Вставьте предлоги.
Мирзо Турсунзода соли 1911 … қишлоқи Каратоғи ноҳияи ҳозираи Ҳисор таваллуд ёфтааст. Маҳаллаи онҳо Чармгарон ном дошт ва хонаи усто Турсун … ҳамин мавзеъ, … лаби рӯд ҷой гирифта буд. … ин хотир Мирзо … 6-солагиаш … мактаби кӯҳна меравад ва диққати ӯро … хурдй зебоии манзараҳои атрофи кӯхсорон, бозиқои ҳархелаи бачагони деҳ … худ ҷалб мекард. Соли 1920 … сари Мирзои хурдсол мусибати вазнине омад. Модараш … касалии вабо вафот намуд. Падари ӯ соли 1930 … олам гузашт. … ҳамон вакт … ҷиддй омӯхтани эҷодиёти Айни, Лохутй, Горький, Саъдй, Ҳофиз, Навой ва дигарон оғоз намуд. … ҳамин давра шеърҳои аввалинашро эҷод мекунад. Мирзо Турсунзода баъди хатми тахсил … Душанбе омад. Кори рӯзноманигорй ва ширкат … маҳфили адабии назди идораи рӯзнома кобилияти эҷодии шоирро сайкал медихад. Эҷодиёти ин давраи Мирзо Турсунзода … маҷмӯаи «Байрақи зафар» (1932) чамъ омадааст. Мирзо Турсунзода … вазифаҳои гуногуни давлатй ва ҷамъиятй кор карда, … соли 1946 … охири умраш вазифаи раиси Иттифоки нависандагони Тоҷикистонро адо кардааст. … номи Мирзо Турсунзода … Тоҷикистон кӯчаҳо, мактабҳо, дониш- кадаҳо ва ғайра гузошта шудаанд. Оромгоҳи ӯ … мавзеи хушманзараи Лучоб ҷойгир аст.
Р>
6. Вставьте изафет, где необходимо.
Падараш, усто Турсун, дуредгар… камбағал буд. Маҳаллаи онҳо Чармгарон ном дошт ва хона… усто Турсун дар ҳамин мавзеъ, дар лаб… рӯд чой гирифта буд. Аз ин хотир Мирзо аз 6-солагиаш ба мактаб… кӯҳна меравад ва диққат… ӯро аз хурдй зебоии манзарахо… атрофи кӯҳсорон, бозиҳои ҳархелаи бачагон… деҳ ба худ ҷалб мекард. Аз он ки Мирзо писари ягона… падар буд, усто Турсун ӯро баъд… даре ҳар ҷое, ки мерафт, ҳамроҳ мебурд. У бача… зираку хушзеҳн буда, чизи шунидаашро дар хотир… нигох медошт. Мирзо чанд вақт дар мактаб… кӯҳна хонда, пас аз барқарор шудани Ҳукумат… Шӯравй ба мактаби нав дохил шуд ва бомуваффақият таҳсилашро давом дод. «Таҳсили ман дар мактаб… нав дер давом накард, — мегӯяд ӯ. Бинобар ин дигар нишастан ҳамроҳ… онҳое, ки нав ба хондан… алифбо шурӯъ карда буданд, бароямон дилгиркунанда намуд. Солҳои 1926-1927 таҳсил… Мирзо Турсунзода дар интернат ва техникум… педагогии шаҳри Душанбе идома меёбад. Дар ҳамин давра шеърҳо… аввалинашро эҷод мекунад. Кори рӯзноманигорй ва пшркат дар маҳфил… адабии назд… идораи рӯзнома кобилияти эҷодии шоирро сайкал медихад. Ӯ ҳамчун раис… Кумитаи шӯравии якдилии халкҳо… Осиё ва Африқо, ҳамчун адиби намоён ва мубориз… шӯълавари сулҳу амонй дар чорабиниҳо… умумичахонй иштирок намуда, дар пойдории дӯсти… байни халкхо ва сулҳи сайёра ҳисса… арзанда гузопггааст. Мирзо Турсунзода моҳ… августа соли 1977 дар шахри Душанбе вафот кард. Мирзо Турсунзода Қаҳрамон… халқи тоҷик мебошад. *
7. Выучите наизусть стихотворение Мирзо Турсунзода.
Гарчи пайдо гашт чин дар рӯи мо,
Г арчи пур шуд аз сафедй мӯи мо.
Орзу бисёр дорад дил ҳанӯз,
Ҷӯши ишқу ёр дорад дил ҳануз.
Орзу дорад, ки болу пар занад,
Гул ба мӯҳои сафедй cap занад.
Орзу дорад, ки бинад дурро,
Ҳикмати ояндаи машхурро.
Хаймаи заррин занад бар рӯи моҳ,
Бар замин аз моҳ то созад нигоҳ.
Як нафас бинпган, гапамро гӯш кун,
Сӯҳбати имрӯзаро пурҷӯш кун…
8. Выберите нужный вариант из предложенных в скобках.
Падараш (мудири, дуредгари, адиби) камбағал буд. Маҳаллаи онҳо Чармгарон ном дошт ва хонааш дар ҳамин (мавзеъ, хайма, амонй), дар лаби рӯд чой гирифта буд. Падараш бисёр мехост, ки ӯ (барҷаста, арзанда, босавод) шавад. Вай аз 6-солагиаш ба мактаби кӯҳна меравад ва диккати ӯро аз хурдй зебоии манзараҳои атрофи (кӯҳсорон, ҳикмат, назокат) ба худ ҷалб мекард. Ӯ бачаи зираку (мубориз, хушзехн, хушманзар) буда, чизи шунидаашро дар хотир нигох медошт. Соли гузашта ба сари у (зафари, мусибати, ишқи) вазнине омад. Вай (бомуваффақият, босавод, бовафо) таҳсилашро давом дод. Ӯ ва ду рафиқи (шӯълавараш, шарикдарсаш, зиракаш) хондан, навиштан ва ҳисоб карданро зуд аз худ намуданд. Бинобар ин дигар нишастан ҳамроҳи онҳое, ки нав ба хондани алифбо шурӯъ карда буданд, бароямон (дилгиркунанда, намоён, камбағал) намуд. Вай дар института (назокати сухан, маориф, муаллимтайёркунй) шаҳрй Тошканд хонда, сохиби маълумоти олй гардид. Дар ҳамин давра шеърҳои аввалинашро (маҷмӯа, чоп, эҷод) мекунад. Вай дар рӯзнома аввал (дуредгари, ходими, раиси) адабй ва баъдтар котиби масъул шуда кор мекунад. Кори (рӯзноманигорй, муҳофизат, хурсандй) ва ширкат дар махфили адабии назди идораи рӯзнома қобилията эҷодии шоирро сайқал медихад. Шоир дар достони «Ҷони ширин» (моҳияти, сайёраи, пойдории) сафарҳояшро баён кард.
9. Переведите словосочетания.
Союз писателей, выполнять обязанности, общий отдел, красота горных пейзажей, сообразительный и умный мальчик, народы (планеты) Земли, выполнение обещания, литературный кружок в редакции газеты, после окончания обучения, выдающися писатель, совершенствовать (букв шлифовать) талант, сборник произведений, разнообразные игры деревенских мальчишек, молодой литератор, пламенный борец.
10. Ответьте на вопросы.
Мирзо Турсунзода кай ва дар кадом қишлоқ таваллуд ёфтааст? Падараш чикора буд? Маҳаллаи онҳо куҷо ҷой гирифта буд? Падараш чй бисёр мехост? Аз ин хотир Мирзо куҷо рафта буд? Таваҷҷӯҳашро чй ба худ чал б мекард? Оё вай бародаре ё хоҳаре дошт? Падараш ӯро куҷо ҳамроҳ мебурд? Дар кадом сол ба сари Мирзои хурдсол мусибати вазнине омад? Пас аз барқарор шудани Ҳукумати Шӯравй Мирзо чй кор мекард? Барой чй нишастан ҳамроҳи дигарон барояш дилгиркунанда намуд? Онҳо қарор доданд куҷо раванд? Таҳсили Мирзо Турсунзода кай ва дар куҷо идома меёбад? Вай сохиби маълумоти олй кай ва дар куҷо гардид? Аз ҳамон вакт ба чй огоз намуд? Шеърҳои аввалинашро кай эҷод мекунад? Дар рӯзномай «Комсомоли Тоҷикистон» ба ҳайси кй кор мекунад? Эҷодиёти ин давраро дар кадом маҷмӯа чамъ кардааст? Вай то охири умраш кадом вазифаро адо кардааст? Ӯ дар чй ҳиссае арзанда гузоштааст? Шоир дар кадом достон мохияти сафархояшро баён кардааст? Мирзо Турсунзода кай ва дар куҷо вафот кард? Оромгоҳи ӯ дар кадом мавзее ҷойгир аст? Ба номи Мирзо Турсунзода дар Тоҷикистон чй гузошта шудаанд?
11. Переведите на таджикский.
а) Известный таджикский поэт Мирзо Турсунзаде родился в кишлаке Каратог Гиссарского района в 1911 году. Его отец был плотником. Квартал, где он жил, находился на берегу реки. Его отец очень хотел, чтобы сын стал грамотным. По этой причине будущий поэт уже с 6 лет пошёл в школу. В этом возрасте его привлекали горы и разнообразные детские игры. Поскольку Мирзо был у отца единственным сыном, отцу приходилось везде его водить с собой. Он рос смышлёным мальчиком и легко запоминал всё, что слышал.
Уже в детстве на его долю выпали тяжкие испытания. Когда ему было 9 лет, от холеры умирает его мать. Его отец умирает десятью годами позже. Однако он успешно учится. Он и его друзья быстро осваивают счёт и письмо. Им уже было скучно сидеть с теми, кто только начинал учить алфавит. И они решили поехать в столицу — в Душанбе.
б) Сначала он продолжает учёбу в интернате и техникуме. Потом он едет в Ташкент и в педагогическом институте получает высшее образование. Уже в это время он серьёзно изучает произведения Айни, Лохути, Навои, Саади и Хафиза. Тогда же он пишет свои первые стихи. После завершения учёбы он переезжает в Душанбе. Он работает литературным сотрудником в газете «Комсомолец Таджикистана». Затем он становится ответственным секретарём этой газеты.
Участие в литературных сообществах и журналистская деятельность помогает ему совершенствоваться (букв, отшлифовать творческие способности). Творения этого периода жизни собраны в сборнике «Флаг победы». С 1946 года и до конца своей жизни он исполняет обязанности председателя Союза писателей Таджикистана. Помимо этого он занимает и другие государственные должности. Он также был председателем Советсткого комитета солидарности народов стран Азии и Африки. Свои зарубежные поездки он описал в поэме «Моя дорогая». Жизнь Мирзо Турсунзаде оборвалась в августе 1977 года. Его мавзолей построен в Лучобе. Его именем названы многие улицы, площади, школы и институты на всей территории Таджикистана.
С


МОСКОВСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
имени М.В. ЛОМОНОСОВА
ИНСТИТУТ СТРАН АЗИИ И АФРИКИ
В. Б. Иванов, Е. В. Семенова, Ҳ. О. Хушқадамова
Учебник таджикского языка
для стран СНГ
В двух частях

Часть I
Москва
ИД «Ключ-С»
2009